MÜÇTEHİDLERIN DERECELERI (TABAKALARI)

Bu tasnifi 9. Osmanlı Şeyhülislamı, Müftiü’s – Sakaleyn Ahmed Şemsüddin

İbn Kemal (k.s.a.), diğer bir adıyla Şeyhülislam Kemalpaşazâde

yapmıştır.

1. MÜÇTEHİD-I MUTLAK (Dinde Müçtehid): Usûl ve şer’i mes’elelerde

asla baska bir müçtehidi taklid etmeyip mutlak olarak içtihad sahibi

müçtehidlerdir. Usûl ve kaideleri hazırlayarak naslardan hükümlerini çıkaran

âlimlerdir. Bunlar mezheb sahipleri, mezheb kurucuları olan zatlardır.

İmam-ı A’zam Ebû Hanife (r.a.), İmam-ı Malik (r.a.), İmam-ı Şafiî (r.a.),

İmam-ı Ahmed İbn Hanbel (r.a.), İbrahim Nehâi, İbn Ebî Leylâ, Süfyan-i

Sevrî gibi.

2. MÜÇTEHİD FI’L-MEZHEB (Bir mezhebde müctehit olanlar): Doğrudan

doğruya naslardan (şer’i delillerden) hüküm çıkarma yetkisine sahip ve kadir olduğu halde böyle yapmayıp bağlı bulunduğu mezheb İmamının

içtihad yoluna uyarak onun usûl ve kaidelerine tabi olan müçtehidlerdir.

İmam-ı Ebû Yûsuf, İmam-ı Muhammed, İmam-ı Züfer (r.a.) gibi.

3. MÜÇTEHİD Fİ’L-MES’ELE (Muayyen bir meselede müçtehid

olanlar): Mensubu bulunduğu fıkhî mezhebde hükmü bulunmayan

mes’eleler hakkında içtihad etmeğe muktedir olan zata denir. Bunlar mezheb

kurucusu İmama muhalefet edemezler. Tahâvi, Serahsî, Pezdevî (r.a.)

gibi.

4. ASHÂB-I TAHRİC (Tahric yapan fakihler): Bağlı bulundukları mezhebde

hükmü bulunmayan, sonradan meydana gelmiş mes’elelerin hükümlerini

o mezhebin usûl ve kâidelerine göre bulup çıkarırlar, fakat kendileri

içtihad edemezler.

5. TERCÎH YAPABILEN MÜÇTEHİDLER: Bir mezhebteki çeşitli ve

birbiriyle çelişkili kavillerden, rivayetlerden birini deliline bakarak diğerlerine

tercih etmeye muktedir olan ve “bu kavil sahihtir” diyebilen fakih

kimselerdir.

6. TEMYİZ YAPABILEN FAKÎHLER: Bağlı bulunduğu mezhepteki

zahir olan rivayetlerle nadir olan rivayetlerin arasını tefrik etmeğe ve kuvvetli

olan kavillerle zayıf olan kavillerin arasını temyiz etmeye muktedîr

olan fakihlerdir.

7. SADECE TAKLÎD YAPABILEN ZATLAR: İçtihad, tahric, tercihe

selâhiyet sahibi olmayıp sadece kendi mezhebinin hükümleri ile mes’elelerin

ve rivayetlerinin büyük bir kısmını hıfz etmiş ve bunları eserlerine dercetmiş

zatlardır.

MÜCTEHİD’DE BULUNMASI GEREKLI ŞARTLAR:

1- Arapçayı bilmek: Usûl-ı fıkıh bilginleri, bir müçtehid için arap dilini

bilmenin zaruri olusu üzerinde ittifak etmislerdir.

2- Kur’an İlmine Sahip Olmak: Zira Kur’an, İslâm şeriatının direği, Allah’ın

kıyâmete kadar baki olan kitabı ve bu şeriatın kaynağıdır.

3- Sünneti Bilmek: Bu şart üzerinde de ittifak edilmiştir. Sünnetin nasih

ve mensuhunu, âmm ve hâss’ını, mutlak ve mukayyedini, tahsis edilmiş

olanlarını bilmesi gerektiği gibi hadislerin rivayet yollarını, senedlerini,

ravilerin kuvvet dereceleriyle birlikte hal ve yaşayışlarını da bilmesi gerekir.

4- Üzerinde icmâ ve ihtilaf edilen konuları bilmek.

5- Kıyas’ı bilmek (bütün şekil ve metodlarıyla).

6- Hükümlerin amaçlarını bilmek.

7- Doğru bir anlayış ve iyi bir takdir gücüne sahib olmak.

8- İyi niyetli ve sağlam itikad sahibi olmak.

Sosyal Medyada Takip Edin

• 
• 
• 
•